• Gallery
  • Contact Us

    • TAFITI SAIDIZI ZA ELIMU, TET O6 103

    October 15, 2017  ,  

    Dhana ya Utafiti.
    Maana ya utafiti ni uchunguzi unaotumia mbinu za kisayansi katika kutafuta taarifa juu ya jambo fulani. Kama njia ya kutafuta jawabu linalowezekana kwa tatizo hilo, utafiti unamtaka mtu atambue tatizo, abuni jawabu linalo wezekana kwa tatizo hilo, akusanye data, achambue data hizo na mwisho atoe hitimisho linaloonyesha kama jawabu alilobuni ni sahihi au siyo.

    Maana ya utafiti wa kielimu ni utafiti wa aina yoyote unaohusiana na mambo ya kielimu.  Utafiti huo huhusiana na mafanikio ya wanafunzi katika kujifunza, mipango ya elimu, mitaala na uwezo wa waalimu katika kufundisha. Kwa jumla utafiti wa elimu una malengo ya kuleta ufanisi katika utendaji wa elimu.

    Aina za tafiti
    (i)  utafiti msingi
    (ii) utafiti wa matumizi.

    Utafiti wa msingi ni utafiti unao tumika zaidi na wanasayansi kama vile wanasaikolojia.  Lengo kuu la utafiti wa namna hii ni kukuza nadharia mbalimbali kwa njia ya ugunduzi wa msingi na kanuni mbalimbali. Utafiti wa namna hii hauzingatii sana kutumia matokeo yake kwa kutatua matatizo.

    Kwa kawaida wanasayansi wanafanya utafiti wa namna hii katika maabara kwa kufanya majaribio mbalimbali. Mfano wa utafiti wa kimsingi ni nadharia ya pavlov juu ya ujifunzaji kwa njia ya uzoeshi alivyo tumia mbwa na kengele (moduli ya saikolojia, malezi na unasihi uk 32).

    Utafiti wa matumizi ni ule utafiti unao kazia matumizi ya matokeo ya utafiti huo katika kutatua matatizo na kuifanya shughuli fulani kuwa bora zaidi. Utafiti wa matumizi unaweza kutokana na matokeo ya utafiti wa msingi. Lengo lake ni kuufanya utendaji uwe bora zaidi. Vilevile husaidia kuona kama nadharia zinatumiwa na utafiti wa msingi unaweza kutumika katika kuufanya utendaji uwe bora zaidi.

    Umuhimu wa utafiti wa kielimu
    (i)humwezesha mtafiti kugundua kanuni zinazo saidia kuelezea nadharia mpya.  Kwa mfano, utafiti uliofanywa na Piaget kuhusu ukuaji wa mtoto kiakili umesaidia katika kujenga nadharia inayohusu maendeleo ya ukuaji wa mtoto kiakili. Pia utafiti uliofanywa na Skinner kuhusu kujifunza umesaidia kujenga nadharia inayoonyesha umuhimu wa nguvu za vichocheo katika kujifunza.

    (ii)Utafiti unaweza kusaidia katika udhibiti viwango vya elimu na mitaala           katika nchi. Mathalani utafiti wenye lengo la kuona ubora wa ufundishaji wa masomo mbalimbali na hatimaye kurekebisha ili kufikia kiwango kinachotakiwa.

    (iii)Utafiti unasaidia kuwezesha uwekaji wa malengo ya baadaye ya kielimu kwa mfano, utafiti wa idadi ya watoto katika nchi unaweza kusaidia kufahamu idadi ya shule zitakazo hitajika nchini baada ya muda fulani.

    (iv)Kuwezesha marekebisho katika proglamu na maeneo mbalimbali ya kielimu mfano kubadilisha mitaala, kuboresha njia na mbinu za kufundishia na kujifunzia, mipango mbalimbali ya kielimu, mfano MEM, TUSOME PAMOJA, MMES.

    (v)Kusaidia kuleta majibu ya kufanikiwa au kutofanikiwa kwa mipango mbalimbali ya kielimu.

    (vi)Husaidia uandaaji wa falsafa ya elimu kulingana na mahitaji ya jamii kwa wakati ule.

    (vii)Husaidia kubainisha matatizo ya kielimu yaliyopo katika eneo fulani.


    Vipengele vya tafiti saidizi za kielimu ili kukuza uelewa.

    Kuandika Suala la utafiti.
    Suala la utafiti ni kiini cha utafiti. Malengo na muundo wa utafiti hutegemea sana suala la utafiti. Mfano; kushuka kwa ufaulu katika shule ya msingi MNETE

    Sifa za suala la utafiti
    • Liko wazi.
    • Lina mchango katika masuala mengi yalitangulia.
    • Linaweza kufanyika katika mazingira halisi.
    • Lina jambo jipya.
    • Lina mwelekeo.


    Malengo ya utafiti
    Malengo ya tafiti ni mabadiliko au matokeo tunayotarajia kuyaona kwa wanafunzi baada ya tafiti kufanyika. Pia ni faida au mafanikio yanayotarajiwa kupatikana kutokana na programu fulani. Mfano;  TZ21, IKNOWLEDGE, TUSOME PAMOJA,AGAKHAN.

    Kipengele hiki katika utafiti kinaonesha utafiti wako utakavyojibu maswali yako. Kwa kawaida  kuna malengo ya aina mbili
            i. Malengo ya jumla. Malengo haya katika utafiti huzungumzia utafiti kwa ujumla kulinga na suala la utafiti kwa kufuta sera na falsafa ya elimu ya nchi.
          ii. Malengo mahususi. Haya ni malengo ambayo yanaelezea kila chanzo cha tatizo la suala la utafiti. Mfano; chanzo, sababu, matokeo na namna ya kuzuia tatizo hilo.

    Kusudi na Maswali ya utafiti
    Maswali ya utafiti ni vigezo na vipimo vya matokeo tarajiwa katika tafiti. Katika kipengele hiki kuna mambo mawili ambayo ni;
            i.Kusudi la utafiti; hudokeza haja ya kuona umuhimu wa kufanya utafiti kulinga na maendeleo ya eneo husika.
    Mfano; Ni kwa nini ufaulu unashuka katika shule ya msingi MNETE?

          ii.Maswali ya utafiti; ni vigezo vinavyomfanya mtafiti kupata taarifa juu ya utafiti wake.
    a)je, ni mara ngapi ufaulu wa shule unashuka?
    b)Je, watoto wanapata chakula shuleni?
    c)Je shule ina walimu wa kutosha?
    d)Je shule ina vyumba vya madarasa vya kutosha?

    Dhanio
    Dhanio ni kauli inayoelezea matarajio au jawabu linalotakiwa kuthibitishwa na utafiti kama ni kweli au si kweli.

    Umhimu wa dhanio.
    · Dhanio linamuweka mtafiti kwenye vipengele mahususi vya kuchunguza suala la utafiti.

    Pitio la maandiko
    Pitio la maandiko ni maandiko ambayo mtafiti hupitia ili kujenga hoja ya suala la utafiti. Ili uweze kupata maandiko mengi inakupasa utumie maktaba. Maktaba nyingi za sasa zinatumia teknolojia katika uhifadhi wa maandiko hivyo ili kazi yako iwe rahisi ni lazima uendane  na teknolojia hiyo.

    Unatakiwa kupanga mapitio ya maandiko katika mtiririko mzuri utakao fanya suala la utafiti kuwa wazi zaidi. Wakati mwingine unajikuta unanukuu  sehemu fulani ya andiko. Kama unanukuu , fuata taratibu za nukuu. Mfano; kuweka aya, alama za semi au chapa ya italiki.

    Muundo wa utafiti na namna utakavyoteua sampuli
    Utafiti unaohusu masuala ya elimu unaweza kufanywa kwa njia zifuatazo; njia ya saveyi, njia ya kisa-mafunzo na njia ya jaribio. Unaweza kutumia njia yoyote kati ya hizo kutegemea na aina ya utafiti unaokusudia kuufanya.

    Njia Ya Saveyi
    katika njia hii habari kuhusu suala linalofanyiwa utafiti (data) hukusanywa katika eneo kubwa. Pia watu ni wengi hujumuisha katika kutoa habari hizo kwa njia mbalimbali kama vile;
    v  Mahojiano ya ana kwa ana.
    v  Mahojianao kwa njia ya simu
    v  Dodoso

    Njia ya kisa-mafunzo.
    Katika njia hii eneo ni dogo au watu ni wachache tu ndio hufanyiwa utafiti. Pia utafiti huu hulenga kutafuta chanzo cha tatizo na njia za kutatulia. Ni eneo dogo tu huusika katika utafiti kama vile; shule, kijiji, mji, hospitali, chuo, wizara, au taasisi yoyote ile. Zana zinazoweza kutumika ni madodoso, mwongozo wa mahojiano, na fomu ya uchunguzi kwa kuzingatia.

    Njia ya jaribio.
    Katika njia hii hutumika sampuli mbili. Jaribio hufanywa katika sampuli ya kwanza tu. Sampuli ya pili huachwa bila ya kufanyiwa jaribio lakini masuala ya utafiti huchunguzwa pia katika sampuli ya pili. Baada ya muda wa jaribio kumalizika matokeo ya jaribio hupatikana kwa kupima tofauti iliyopo kati ya sampuli iliyofanyiwa jaribio na ile ambayo haikufanyiwa.

    Walengwa
    Walengwa katika utafiti huwa ni idadi yote ya kitu kinachofanyiwa utafiti. Katika elimu walengwa wanaweza kuwa shule zote za msingi/sekondari, mahali fulani, wanafunzi wote wa kiwango fulani cha elimu, walimu wote, vyuo vyote vya ualimu, kanda zote za elimu, wilaya zote tanzania bara.

    Sampuli ya utafiti.
    Kutokana na sababu mbalimbali (gharama, wakati, uzito wa suala la utafiti) huwa siyo rahisi kufanya utafiti kwa walengwa wote wa utafiti. Hivyo unalazimika kuchagua kiasi fulani tu cha walengwa. Kiasi hicho cha walengwa ndiyo sampuli ya utafiti na hao huwakilisha walengwa wengine wote. Zipo njia ambazo hutumika kupata sampuli ya utafiti ambazo ni;
            i.Njia ya bahati nasibu
           ii.Njia ya tabaka
          iii.Njia ya taratibu maalumu

    Kukusanya data, na Kuchambua data.
    Ziko aina mbalimbali za zana za kukusanyia data za utafiti. Baadhi ya hizo ni;
            i.Maswali dodoso
           ii.Mwongozo wa usaili
          iii.Fomu ya uchunguzi kwa kuzingatia

    Namna data zitakavyochambuliwa;
    a) Data kwa asilimia kama idadi ya wahusika ni kubwa
    b) Data kwa wastani. Koko toa data ujue wastani watu wamesema nini
    c) Data kwa uwiano.

    Ratiba ya utekelezaji na makadirio ya gharama ya zitakazo husika katika utafiti wote.
    a) Mfano wa Ratiba ya utekelezaji.
    Shughuli na
    January
    Febuari
    Machi
    juma
    1
    2
    3
    4
    1
    2
    3
    4
    1
    2
    3
    4
    Kuandaa vifaa


    J
    J








    Kukusanya data




    J
    J






    Kuchambua data






    J
    J




    Kuunganisha data







    J
    J



    Kuandika ripoti









    J
    J


    b) Bajeti
    mahitaji
    kiasi
    Jumla
    usafiri
    3@1000/=
    3000/=
    chakula
    3@3000/=
    9000/=
    steshenari
    5000/=
    5000/=
    jumla
    9000/=
    17000/=


    Matokeo ya utafiti  yatakavyosaidia kupunguza au kuondoa tatizo lililopo.
    Kipengele hiki ndicho kinachobainisha ni namna gani matokeo ya tafiti yanavyoweza kupunguza au kuondoa tatizo kulingana na suala la utafiti. Aidha ni mapendekezo ya yanayotokana na suala la utafiti katika kukabili changamoto.


    Chimbuko la utafiti saidizi za kielimu falsafa na umuhimu wa mwalimu kufanya utafiti.
    Chimbuko la tafiti saidizi za kielimu ni ujuzi unaohitajika katika uchunguzi wa kisayansi kuhusiana na masuala ya elimu. Mfano utoro wa wanafunzi shuleni , kushuka kwa kiwango cha taaluma shuleni. Falsafa hutokana na maneno mawili ya kiyunani yaani philo maana yake upendo na sohpia maana yake hekima hivyo falsafa ni taaluma inayojishughulisha na kutika kutatua ukweli wa jambo katika kutafakari.

    Falsafa ya elimu ni tawi la falsafa linaloshughulikia masuala ya kielimu. Falsafa inazaa malengo makuu na malengo mahususi, pia hutazama nafasi ya mwalimu na mwanafunzi katika masuala ya kielimu. Falsafa zinazohusiana na tafiti saidizi za kielimu.

    Falsafa ya elimu ya awali ni nadharia na falsafa za elimu ambazo zimesaidia kutoa mwanga wa malengo katika mtaala wa elimu ya awali, mbinu za kufundishia, utengenezaji na ufaraguzi wa zana za kufundishia mtoto yenye katika elimu ya awali.

    Julius K. Nyerere, (1922-1999), huyu ni mwanafalsafa wa Kitanzania ambaye alikazia sana haki za msingi kwa mtoto wadogo akiwa na maana kuwa kuzaa ni rahisi kuliko kulea, wananchi lazima wajifunze umuhimu wa kulea vizuri watoto wao ili kuweza kupata taifa elekevu. Aliweka msisitizo wa vyakula mbalimbali wakati wa ujauzito, kipindi cha mama kunyonyesha na wakati wa kuachisha mtoto ziwa. Pia alisema elimu ni kwa manufaa ya mtoto na taifa kwa ujumla .

    Maria Mntesori ni mwanafalsafa wa Italy mwanamke wa kwanza kuwa daktari wa magonjwa ya watoto na ya akili aliyegundua tatizo za kuvia akili kwa watoto ni la kielimu sio tiba pekee alisisitiza kuwa watoto hujifunza kwa ufanisi iwapo watafanya kwa vitendo. Mwalimu atumie zana zenye mvuto kwa watoto zikuze udadisi (utendaji) elimu ikuze watoto kiakili, kimaono kimwili na apate lishe bora.

    Jean Peaget, huyu ni mwanzilishi wa nadharia ya utambuzi na aligawa ukuwaji wa watoto katika vipindi vikuu vinne, kila kipindi kina maana katika kujifunza  katika kujifunza. Mfano; kipindi cha miaka 3 – 6 mtoto hujifunza kutumia vitu halisi. Alisema kuwa mafunzo kumfanya mtoto aweze kuona, kuhusianisha, kubuni, kuunda, kuumba, kutumia mazingira na kushughulikia akili ili ajenge maana katika ubongo. Hivyo mtoto anapojifunza jambo hutafakari kwa kuhusianisha miundo hiyo na iliyopo ubongoni mwake.

    Umuhimu wa mwalimu kaufanya utafiti.
            
    i.  Kuboresha njia na mbinu za kufundishia na kujifunzia. Mwalimu anapaswa atumie njia shirikishi kama vile maswali na majibu, kazi za vikundi. Na mbinu atakayotumia kufundishia na kujifunzia ni  lazima iendane na maudhui ya mada husika ya somo.
          
    ii. Humsaidia mwalimu kuandaa zana atakazotumia katika somo kwa mada husika. Zana ni vifaa/kifaa ambacho mwalimu hukitumia kwa lengo la kufundishia na kujifunzia. Hivyo mwalimu anapaswa kuandaa zana zinazoendana na umri na ngazi ya wanafunzi pamoja na somo husika. Mfano; vitu halisi kama vile mpira, vikombe, kiti, na michoro mbalimbali.
        
    iii. Humsaidia mwalimu kujua tabia na mwenendo wa mwalimu mwanafunzi. Utafiti humsaidia mwalimu kujua tabia na mienendo mbalimbali ya wanafunzi katika kujifunza na hivyo kuweza kusaidia kulingana  na mahitaji yake. Mfano; tabia na mienendo  ni pamoja na ushiriki wa kufanya kazi za darasani na za nje.
        
    iv. Humsaidia mwalimu kubaini mazingira bora ya kufundishia na kujifunzia. Kwa kutumia tafiti saidizi za kielimu mwalimu huweza kubaini mazingira bora yanayofaa kujifunzia mwanafunzi. Mfano; darasa liwe kubwa na mwanga wa kutosha, liwe na hewa safi na liwe na viti vya kutosha.
          
    v. Zinamsaidia mwalimu kufundisha kwa kuzingatia muda. Mwalimu anapaswa kulingana darasa husika. Mfano; darasa la awali, mwalimu hutumia dakika ishirini , darasa la kwanza na la pili mwalimu hufundisha kwa dakika thelathini na madarasa mengine yanayobaki mwalimu hutumia dakika arobaini.

     vi. Humsaidia mwalimu kuweza kuandaa ripoti za wanafunzi. Baada ya kufanya upimaji kwa njia ya mitihani na majaribio, mwalimu atatumia matokeo kuandaa ripoti kwa wadau mbalimbali wa kielimu. Mfano; wazazi na wakuu wa idara ya elimu.


    Hivyo tafiti saidizi za kielimu humsaidia mwalimu, mwanafunzi, na wadau mbalimbali wa elimu kubaini changamoto na namna ya kuweza kuzitatua na kuboresha changamoto hizo.